Η περιοχή Harrat Khaybar δεν αποκαλείται τυχαία οι «πύλες της κολάσεως». Το ηφαιστειακό πεδίο, ένα από τα μεγαλύτερα στη Σαουδική Αραβία, εκτείνεται σε μια έκταση περίπου 14.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων στο ερημικό τοπίο, βορειοανατολικά της πόλης της Μεδίνας.
Οι εντυπωσιακοί κρατήρες και οι γεωμορφολογικοί σχηματισμοί μαρτυρούν το παρελθόν του, όταν ήταν μια εστία ηφαιστειακής δραστηριότητας. Αυτά τα εντυπωσιακά σημάδια σχηματίστηκαν από εκρήξεις που συνέβησαν σε διάστημα πέντε εκατομμυρίων ετών, με το πιο πρόσφατο γεγονός να καταγράφεται μεταξύ 600 και 700 μ.Χ., σύμφωνα με τη NASA.
Άνθρωποι ζούσαν ανάμεσα στις ροές της λάβας
Παρ’ όλα αυτά, παρά το γεγονός ότι κάποτε ήταν ένα από τα πιο αφιλόξενα μέρη στον πλανήτη, οι αρχαιολόγοι έχουν εντοπίσει αποδείξεις που μαρτυρούν ότι άνθρωποι κάποτε είχαν εγκατασταθεί στην περιοχή, ανάμεσα στις ροές της λάβας
«Αινιγματικοί κυκλικοί σχηματισμοί από πέτρα, που θυμίζουν εκείνους που βρέθηκαν στην Ευρώπη, είναι διάσπαρτα σε όλη αυτή την άνυδρη χώρα σε κορυφογραμμές και κοιλάδες απομακρυσμένες από ανθρώπινους οικισμούς», ανέφερε πρώτα η Sydney Morning Herald το 1977. Ωστόσο, μόνο με την πιο πρόσφατη ανάπτυξη των δορυφορικών εικόνων, αυτοί οι σχηματισμοί ταυτοποιήθηκαν ως τα απομεινάρια νεολιθικών κοινωνιών.
Οι ειδικοί τώρα θεωρούν την περιοχή Khaybar «μοναδική» λόγω της μεγάλης ποικιλίας των δομών και της εξαιρετικής διατήρησής τους από το ξηρό τοπικό κλίμα. Πράγματι, το 2018, η Ευρωπαϊκή Ένωση Γεωεπιστημών (EGU) χαρακτήρισε την περιοχή ως «ένα πλήρες προϊστορικό τοπίο παγωμένο στο χρόνο».
Οι κατασκευές, περίπου 400 στον αριθμό και χρονολογούμενες έως και 9.000 χρόνια πριν, αποτελούνται από ηφαιστειακές πέτρες, οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή χωριών, φραχτών και πιο «αινιγματικών κατασκευών», όπως αυτές που είναι γνωστές ως «αετοί» και «πύλες», σημειώνει η EGU. Οι λεγόμενοι «αετοί της ερήμου» θεωρείται ευρέως ότι είναι φράχτες από πέτρα που πιθανότατα χρησιμοποιούνταν για την παγίδευση ζώων.
Ωστόσο, σύμφωνα με την EGU, είναι πιθανό αυτοί οι παγίδες κυνηγιού να μην σχεδιάστηκαν για να αιχμαλωτίζουν και να σκοτώνουν ζώα, αλλά μάλλον να αντιπροσωπεύουν μια πρώτη προσπάθεια εξημέρωσης ζώων.
Το μυστήριο με τις «πύλες»
Εν τω μεταξύ, μερικές από τις «πύλες» – που ονομάστηκαν έτσι επειδή μοιάζουν με πύλες χωραφιού όταν τις βλέπει κανείς από ψηλά – βρίσκονται στην πραγματικότητα στην πλευρά ενός ηφαιστειακού θόλου που κάποτε εξέπεμπε βασαλτική λάβα, ανακάλυψαν οι ερευνητές.
«Οι πύλες είναι χτισμένες από πέτρα, οι τοίχοι είναι χονδροειδώς κατασκευασμένοι και χαμηλοί», έγραψε ο David Kennedy, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Δυτικής Αυστραλίας, σε ένα άρθρο του, και «φαίνεται να είναι οι παλαιότερες τεχνητές κατασκευές στην περιοχή». Και όμως, παραδέχτηκε, «δεν μπορεί να διακριθεί καμία προφανής εξήγηση για τον σκοπό τους».
«Οι πύλες βρίσκονται σχεδόν αποκλειστικά σε άγονα, αφιλόξενα πεδία λάβας με ελάχιστο νερό ή βλάστηση, σε μέρη που φαινομενικά ανήκουν στα πιο αφιλόξενα για το είδος μας», έγραψε. «Δεν μοιάζουν με κατασκευές όπου θα ζούσαν άνθρωποι ούτε με παγίδες ζώων ή για την απόρριψη νεκρών σωμάτων», πρόσθεσε σε συνέντευξή του στους New York Times.
«Είναι ένα μυστήριο ποιος ήταν ο σκοπός τους» τόνισε.
Ωστόσο, ο συνάδελφος του Kennedy, ο Δρ. Hugh Thomas, Επίκουρος Καθηγητής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ, έριξε λίγο φως στο πώς οι πληθυσμοί θα μπορούσαν να ζήσουν σε ένα τόσο ασταθές περιβάλλον.
«Η πραγματικότητα είναι ότι κατά τη Νεολιθική περίοδο αυτές οι περιοχές ήταν σημαντικά πιο πράσινες, και θα πρέπει να υπήρχαν πραγματικά σημαντικοί πληθυσμοί ανθρώπων και κοπάδια ζώων που κινούνταν σε αυτά τα τοπία» ανέφερε στο Arab News το 2022.
Οι «πύλες» και το Google Earth
Ο Thomas, ο Kennedy και άλλοι ερευνητές πέρασαν χρόνια ψάχνοντας τις πύλες και τεκμηριώνοντας την τοποθεσία τους χάρη στην εφαρμογή Google Earth. «Θα θέλαμε πολύ να πετάξουμε στη Σαουδική Αραβία για να τραβήξουμε φωτογραφίες. Αλλά δεν παίρνεις ποτέ άδεια», είπε ο Kennedy στους New York Times.
Για αυτόν τον λόγο βασίστηκαν τόσο πολύ στο πρόγραμμα γραφικής απεικόνισης της Γης της Google, το οποίο είναι διαθέσιμο στο Διαδίκτυο
«Τείνουμε να σκεφτόμαστε τη Σαουδική Αραβία ως έρημο, αλλά στην πράξη, υπάρχει ένας τεράστιος αρχαιολογικός θησαυρός εκεί έξω και πρέπει να εντοπιστεί και να χαρτογραφηθεί», πρόσθεσε ο Kennedy. «Δεν μπορείτε να τα δείτε πολύ καλά από το επίπεδο του εδάφους, αλλά μόλις σηκωθείτε μερικές εκατοντάδες πόδια ή με έναν δορυφόρο ακόμα πιο ψηλά, ξεχωρίζουν υπέροχα».