Η παγωμένη ήπειρος της Ανταρκτικής είναι, παραδόξως, μια εστία ηφαιστειακής δραστηριότητας. Η παγωμένη περιοχή φιλοξενεί περίπου 138 ηφαίστεια που φωλιάζουν κάτω από το χιόνι, 91 από τα οποία ανακαλύφθηκαν μόλις το 2017.
Ενώ τα περισσότερα από αυτά θεωρούνται αδρανή ή πιθανώς εξαφανισμένα, τρία έχουν εκραγεί στην πρόσφατη ιστορία σύμφωνα με το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Ηφαιστειότητας του Ινστιτούτου Smithsonian. H Νήσος Πένγκουιν εξερράγη το 1905, το Deception Island το 1970 και το Όρος Έρεβος το 1972.
Tο Όρος Έρεβος και ο χρυσός
Το τελευταίο από αυτά είναι αναμφισβήτητα το πιο διάσημο ηφαίστειο της Ανταρκτικής – κερδίζοντας τους τίτλους του ψηλότερου ενεργού ηφαιστείου στην ήπειρο – με την κορυφή του να στέκεται στα 3.794 μέτρα – και του νοτιότερου ενεργού ηφαιστείου στη Γη.
Οι δορυφορικές εικόνες αυτού του μεγαθήριου αποκαλύπτουν μια καυτή λίμνη λάβας που αναβλύζει στον κρατήρα της κορυφής του τα τελευταία 32 χρόνια. «Εκρήγνυται συνεχώς τουλάχιστον από το 1972», δήλωσε στο Live Science ο Conor Bacon, μεταδιδακτορικός ερευνητής σεισμολογίας ηφαιστείων στο Πανεπιστήμιο του Cambridge.
Έκτοτε, είναι γνωστό ότι “εκπέμπει πίδακες αερίου και ατμού” και περιστασιακά εκτοξεύει “βόμβες” βράχων, οι οποίες συνολικά είναι γνωστές ως «εκρήξεις τύπου Στρόμπολι» (strombolian eruptions), σύμφωνα με το Παρατηρητήριο της NASA για τη Γη.
Αλλά το πιο εξαιρετικό απ’ όλα, αυτές οι ριπές ηφαιστειακού αερίου αξίζουν το βάρος τους σε χρυσό – σχεδόν κυριολεκτικά. Αυτό συμβαίνει επειδή είναι φορτωμένες με μικροσκοπικά στίγματα χρυσού – με μέγεθος όχι μεγαλύτερο από 20 μικρόμετρα, σύμφωνα με το IFL Science.
Παρόλα αυτά, ενώ αυτή η ποσότητα μπορεί να φαίνεται μικροσκοπική, κατά τη διάρκεια μιας μόνο ημέρας, οι επιστήμονες εκτιμούν ότι το ηφαίστειο βγάζει περίπου 80 γραμμάρια (2,8 ουγγιές) του πολύτιμου μετάλλου, το οποίο αξίζει πάνω από 6.000 δολάρια.
Και όπως θα περίμενε κανείς από τη σκόνη στον άνεμο, ο χρυσός δεν μένει απλώς στο όρος Έρεβος. Αντίθετα, ίχνη του εντοπίστηκαν σε απόσταση 1.000 χιλιομέτρων από το ηφαίστειο, αφού ταξίδεψε στον αέρα.
Θα εκραγούν τα ηφαίστεια της Ανταρκτικής
Παρόλα αυτά, τα ηφαίστεια της Ανταρκτικής δεν είναι όλα γνωστά για τις λαμπερές εκρήξεις τους και τα ερωτήματα που πολλοί ειδικοί προσπαθούν ακόμη να απαντήσουν είναι: θα μπορούσαν να εκραγούν μια μέρα; Και τι θα συνέβαινε αν το έκαναν;
Οι ερευνητές αναγνωρίζουν ότι είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς αν κάποια από τις 138 στην ήπειρο είναι ωρολογιακές βόμβες. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις υλικοτεχνικές και κλιματολογικές προκλήσεις που θέτει ο ασυγχώρητος βιότοπος της περιοχής.
Για αρχή, η πρόσβαση στα ηφαίστεια είναι πολύ πιο δύσκολη από ό,τι σε άλλα μέρη του κόσμου, επιπλέον, όλα τα όργανα παρακολούθησης «πρέπει να είναι αρκετά ανθεκτικά ώστε να επιβιώνουν στις σκληρές συνθήκες και τις μακρές πολικές νύχτες», τόνισε ο Bacon στη συνέντευξή του στο Live Science.
Τι θα συνέβαινε λοιπόν αν ένα ή περισσότερα από αυτά τα ηφαίστεια εκραγούν; Μπορούμε να βρούμε ενδείξεις κοιτάζοντας πίσω στο χρόνο σχεδόν 20.000 χρόνια.
Ένα από τα ηφαίστεια της ηπείρου, το όρος Takahe, βρίσκεται κοντά στο απομακρυσμένο κέντρο του στρώματος πάγου της Δυτικής Ανταρκτικής.
Σε μια μελέτη του 2017, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό PNAS, οι επιστήμονες υπέθεσαν ότι το Takahe ήταν υπεύθυνο για μια σειρά εκρήξεων πλούσιων σε αλογόνα που καταναλώνουν όζον, οι οποίες συνέβησαν πριν από περίπου 18.000 χρόνια. Υποστήριξαν ότι οι εκρήξεις αυτές προκάλεσαν μια αρχαία τρύπα στο στρώμα του όζοντος και θέρμαναν το νότιο ημισφαίριο.
«Αυτό προκάλεσε το λιώσιμο των παγετώνων και συνέβαλε στο τέλος της τελευταίας εποχής των παγετώνων», εξήγησε ο John Smellie, καθηγητής ηφαιστειολογίας στο Πανεπιστήμιο του Leicester, σε άρθρο του στο Newsweek.
Παρόλα αυτά, ο καθηγητής Smellie παραδέχτηκε ότι για να επαναληφθεί αυτού του είδους ο περιβαλλοντικός αντίκτυπος, θα χρειαζόταν μια σειρά εκρήξεων, ομοίως εμπλουτισμένων σε αλογόνα, “από ένα ή περισσότερα ηφαίστεια που είναι σήμερα εκτεθειμένα πάνω από τους πάγους”.