Τον δρόμο για την εξατομικευμένη θεραπεία του καρκίνου ανοίγει μια πρωτοποριακή έρευνα για τον εντοπισμό και την απομόνωση των γηρασμένων κυττάρων, με επικεφαλής τον καθηγητή Ιατρικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και του βρετανικού πανεπιστημίου Dundee, Βασίλη Γοργούλη.
Η κυτταρική γήρανση (cellular senescence) είναι ένας μηχανισμός απόκρισης των κυττάρων στο στρες και άλλα τοξικά και εν δυνάμει καρκινογόνα ερεθίσματα. Τα κύτταρα σταματούν να πολλαπλασιάζονται και αλλάζει το γονιδίωμά τους προκειμένου να μην περάσει η βλάβη που έχει υποστεί το γενετικό υλικό τους στην επόμενη γενιά. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις, τα γηρασμένα κύτταρα δεν απομακρύνονται από τον οργανισμό και μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα, όπως καρκίνο ή αυτοάνοσα νοσήματα.
Ο κ. Γοργούλης έχει αφιερώσει την έρευνά του στην κατανόηση του τρόπου με τον οποίο τα κύτταρα αντιδρούν σε ερεθίσματα που προκαλούν βλάβες στο γονιδίωμα. Έχει δημοσιεύσει εργασίες σε κορυφαία επιστημονικά περιοδικά, όπως το Nature, το Science και το Cancer Cell, έχοντας παρουσιάσει μεταξύ άλλων το δυναμικό μοντέλο καρκινογένεσης, που έχει καθιερωθεί ως ένα από τα κύρια μοντέλα για την κατανόηση και θεραπεία του καρκίνου. Η έρευνα του κ. Γοργούλη έχει επίσης συμβάλει στην ανατροπή της άποψης ότι η κυτταρική γήρανση είναι μια μη αναστρέψιμη κατάσταση και στην καθιέρωσή της ως θεμελιώδους χαρακτηριστικού του καρκίνου.
Η έρευνα
Η πρόσφατη έρευνα του κ. Γοργούλη και των συνεργατών του είχε ως βασικό θέμα την επίλυση ενός προβλήματος που υπήρχε μέχρι σήμερα στη μελέτη των γηρασμένων κυττάρων. Τα γηρασμένα κύτταρα εντοπίζονταν μόνο σε εργαστήρια κατά την καλλιέργεια κυττάρων, αλλά δεν υπήρχε τρόπος να απομονωθούν από τον ζωντανό οργανισμό.
Η ομάδα των Ελλήνων ερευνητών ανέπτυξε μια καινοτόμα χημική ένωση, το GLF16, η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον εντοπισμό γηρασμένων κυττάρων στον ανθρώπινο οργανισμό, όπως και σε ζωντανούς ιστούς.
«Εφόσον εντοπίσουμε πού βρίσκεται η βλάβη με τα γηρασμένα κύτταρα, μπορούμε μετά να αναπτύξουμε τεχνολογία για να τα εξουδετερώσουμε και η εξουδετέρωσή τους γίνεται με μια ομάδα φαρμάκων που λέγονται σενολυτικά φάρμακα», ανέφερε ο Βασίλης Γοργούλης στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Μετά τη δημιουργία του αντιδραστηρίου, οι ερευνητές το ενσωμάτωσαν σε ένα νανοσωματίδιο, προκειμένου να το εισάγουν στον οργανισμό και αυτό να εντοπίσει τα γηρασμένα κύτταρα, μέσω της ουσίας λιποφουσκίνης που περιέχουν. Με αυτή τη μέθοδο οι επιστήμονες κατάφεραν όχι μόνο τον εντοπισμό αλλά και την απομόνωση των γηρασμένων κυττάρων.
Αυτή η απομόνωση θα βοηθήσει στην καταστροφή τους χωρίς να επηρεάζονται τα υγιή κύτταρα. Έτσι, θα μπορεί να παρέχεται στον ασθενή εξατομικευμένη θεραπεία μειώνοντας τον κίνδυνο υποτροπών και παρενεργειών.
Ο κ. Γοργούλης αποκαλύπτει τον επόμενο στόχο του ίδιου και της ερευνητικής ομάδας του, ο οποίος θα αποτελέσει «μεγάλη επανάσταση στο πεδίο. Όπως αναφέρει, στόχος είναι να συνδέσουν τα σενολυτικά φάρμακα με το αντιδραστήριο που συνέθεσαν, να τα ενσωματώσουν μέσα στο νανοσωματίδιο και να το χορηγήσουν στον ανθρώπινο οργανισμό, «ώστε να εντοπίσουμε και να καταστρέψουμε αυτές τις εστίες των γηρασμένων κυττάρων που έχουν άμεση σχέση με τη δυσλειτουργία του οργανισμού».
Η έρευνα δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Molecular Cell».