Η συνείδηση ως θεμέλιο: Νέα θεωρία εξετάζει τη φύση της πραγματικότητας

Η συνείδηση είναι θεμελιώδης· μόνο μετά από αυτήν προκύπτουν ο χρόνος, ο χώρος και η ύλη. Αυτή είναι η αφετηρία ενός νέου θεωρητικού μοντέλου για τη φύση της πραγματικότητας, που παρουσιάστηκε από τη Maria Strømme, καθηγήτρια Επιστήμης Υλικών στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλα, στο περιοδικό AIP Advances. Το άρθρο επιλέχθηκε ως το καλύτερο της έκδοσης και παρουσιάστηκε στο εξώφυλλο.

Μια ριζικά νέα εικόνα για το σύμπαν

Η Strømme, που συνήθως ερευνά τη νανοτεχνολογία, κάνει εδώ ένα τεράστιο άλμα από τις μικρότερες κλίμακες στις μεγαλύτερες – και προτείνει μια εντελώς νέα θεωρία για την προέλευση του σύμπαντος. Το άρθρο παρουσιάζει ένα πλαίσιο στο οποίο η συνείδηση δε θεωρείται παραπροϊόν της εγκεφαλικής δραστηριότητας, αλλά θεμελιώδες πεδίο που υποβαστάζει όσα βιώνουμε: ύλη, χώρο, χρόνο και ζωή.

Είναι πράγματι μια νέα θεωρία;

«Ναι, μπορεί να το πει κανείς. Κυρίως όμως είναι μια θεωρία όπου η συνείδηση προηγείται και δομές όπως ο χρόνος, ο χώρος και η ύλη προκύπτουν κατόπιν. Είναι μια φιλόδοξη προσπάθεια να περιγράψουμε πώς λειτουργεί η πραγματικότητα που βιώνουμε. Φυσικοί όπως οι Einstein, Schrödinger, Heisenberg και Planck διερεύνησαν παρόμοιες ιδέες  και εγώ βασίζομαι σε αρκετούς από τους δρόμους που άνοιξαν», λέει η Strømme.

Ενοποίηση κβαντικής φυσικής και φιλοσοφίας

Εδώ και χρόνια, η Strømme εργάζεται πάνω σε ένα κβαντομηχανικό μοντέλο που ενώνει την κβαντική φυσική με τη μη-δυαδική φιλοσοφία. Η θεωρία βασίζεται στην ιδέα ότι η συνείδηση αποτελεί το θεμελιώδες στοιχείο της πραγματικότητας και ότι οι ατομικές συνειδήσεις είναι τμήματα ενός μεγαλύτερου, διασυνδεδεμένου πεδίου.

Σε αυτό το μοντέλο, φαινόμενα που πλέον θεωρούνται «μυστηριώδη» – όπως η τηλεπάθεια ή οι επιθανάτιες εμπειρίες – εξηγούνται ως φυσικές συνέπειες ενός κοινού πεδίου συνείδησης.

«Η φιλοδοξία μου ήταν να το περιγράψω αυτό στη γλώσσα της φυσικής και των μαθηματικών εργαλείων. Είναι άραγε αυτά τα φαινόμενα πραγματικά μυστικά; Ή μήπως υπάρχει μια ανακάλυψη που δεν έχουμε ακόμη κάνει και όταν γίνει θα οδηγήσει σε μια αλλαγή παραδείγματος;»

Αλλαγές στην κατανόηση της πραγματικότητας

Παρόμοιες αλλαγές έχουν συμβεί στην ιστορία – όπως όταν η ανθρωπότητα κατάλαβε ότι η Γη είναι σφαιρική και όχι επίπεδη ή όταν συνειδητοποιήσαμε ότι δεν περιστρέφεται ο ήλιος γύρω από τη Γη, αλλά το αντίστροφο.

Μια νέα κοσμοθεώρηση

Η Strømme πιστεύει ότι αυτό μπορεί να είναι η αρχή ενός νέου τρόπου θέασης του σύμπαντος και της ζωής που νομίζουμε ότι ζούμε. Το άρθρο της περιλαμβάνει αρκετές ελέγξιμες προβλέψεις στη φυσική, τη νευροεπιστήμη και την κοσμολογία – και με αυτό το βήμα βγαίνει πολύ πέρα από το συνηθισμένο της πεδίο, την επιστήμη των υλικών.

Η θεωρία της επίσης υποστηρίζει ότι η ατομική συνείδηση δεν παύει με τον θάνατο, αλλά επιστρέφει στο παγκόσμιο πεδίο συνείδησης από το οποίο προήλθε. Και αυτό διατυπώνεται με κβαντομηχανικούς όρους.

«Είμαι επιστήμονας υλικών και μηχανικός, άρα έχω συνηθίσει να βλέπω την ύλη ως κάτι θεμελιώδες. Όμως σύμφωνα με αυτό το μοντέλο, η ύλη είναι δευτερεύουσα – μεγάλο μέρος όσων βιώνουμε είναι αναπαράσταση ή ψευδαίσθηση», λέει η Strømme.

Μια θεωρία που συμφιλιώνει την επιστήμη με την αρχαία γνώση

Παρότι το άρθρο είναι γραμμένο αυστηρά στη μαθηματική γλώσσα της φυσικής, η συλλογιστική του εμφανίζει παράλληλα με αρκετές θρησκευτικές και φιλοσοφικές παραδόσεις του κόσμου.

«Τα κείμενα των μεγάλων θρησκειών – όπως η Βίβλος, το Κοράνι και οι Βέδες – συχνά περιγράφουν μια διασυνδεδεμένη συνείδηση. Όσοι τα έγραψαν χρησιμοποίησαν μεταφορική γλώσσα για να εκφράσουν ενόραση στη φύση της πραγματικότητας. Οι πρώτοι κβαντικοί φυσικοί έφτασαν σε παρόμοιες ιδέες χρησιμοποιώντας επιστημονικές μεθόδους. Τώρα ήρθε η ώρα η σύγχρονη φυσική – η σκληροπυρηνική επιστήμη – να αρχίσει να εξερευνά σοβαρά αυτά τα θέματα», λέει η Strømme.