Οι λεγόμενες «μπλε ζώνες» – περιοχές όπου οι άνθρωποι ζουν περισσότερο και πιο υγιείς ζωές – έχουν προκαλέσει το ενδιαφέρον επιστημόνων και κοινού εδώ και χρόνια.
Σε περιοχές όπως η Οκινάουα (Ιαπωνία), η Ικαρία (Ελλάδα), η Ογλιάστρα (Σαρδηνία) και η Νικόγια (Κόστα Ρίκα), οι κάτοικοι ακολουθούν έναν τρόπο ζωής που περιλαμβάνει φυσική κίνηση, σκοπό στη ζωή, ρουτίνες μείωσης του άγχους, προσεκτική και φυτική διατροφή, μέτρια κατανάλωση αλκοόλ, πίστη, οικογένεια και ισχυρούς κοινωνικούς δεσμούς. Οι ερευνητές λένε ότι αυτές οι συνήθειες συντελούν σε μια εντυπωσιακή μακροζωία.
Αλλά ζουν πραγματικά οι κάτοικοι των μπλε ζωνών περισσότερο; Ή μήπως η θρυλική τους διάρκεια ζωής είναι περισσότερο ένας μύθος παρά επιστήμη;
Οι αμφισβητήσεις για τα δεδομένα της μακροζωίας
Σύμφωνα με μια μελέτη του 2016 που συνυπογράφηκε από τον Dan Buettner, Αμερικανό εξερευνητή και δημοσιογράφο που επινόησε τον όρο «μπλε ζώνες», οι άνθρωποι στις μπλε ζώνες φτάνουν τα 100 έτη με 10 φορές μεγαλύτερη συχνότητα από ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ωστόσο, ο Saul J. Newman, PhD, ερευνητής στο Oxford Institute of Population Aging, έχει αμφισβητήσει την αξιοπιστία των δεδομένων πίσω από αυτούς τους ισχυρισμούς.
Σε μια προδημοσίευση του 2019 στο bioRxiv, ο Newman αποκάλυψε ένα ανησυχητικό μοτίβο: όταν τα αμερικανικά κράτη εισήγαγαν τα πιστοποιητικά γέννησης, οι καταγεγραμμένες περιπτώσεις υπεραιωνόβιων (άτομα άνω των 110) μειώθηκαν έως και 82%.
Ο Newman κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η εντυπωσιακή συγκέντρωση αιωνόβιων και υπεραιωνόβιων στις μπλε ζώνες ενδέχεται να έχει λίγη σχέση με υγιεινές συνήθειες και είναι πιθανώς το αποτέλεσμα λαθών και απάτης στα αρχεία καταγραφής.
Ανέφερε μάλιστα ότι πολλές μπλε ζώνες παρουσιάζουν απροσδόκητα χαρακτηριστικά όπως χαμηλά εισοδήματα, χαμηλή εκπαίδευση, υψηλά ποσοστά εγκλήματος και μικρότερες από τον μέσο όρο εθνικές διάρκειες ζωής – παράγοντες που λογικά θα πρέπει να μειώνουν τη μακροζωία, όχι να την παρατείνουν.
Η αντίδραση των ερευνητών
Σε κοινή δήλωση που εκδόθηκε τον Οκτώβριο του 2024, αρκετοί κορυφαίοι ερευνητές των μπλε ζωνών αντέτειναν σθεναρά τις αμφιβολίες του Newman, υποστηρίζοντας ότι αγνόησε την αυστηρή επαλήθευση της ηλικίας και την στατιστική ανάλυση που χρησιμοποιούνται για τον προσδιορισμό των μπλε ζωνών.
Για παράδειγμα, στη Σαρδηνία, οι ηλικίες των αιωνόβιων σε χωριά των μπλε ζωνών διασταυρώθηκαν με πολλαπλές πηγές: βάσεις δεδομένων πολιτικών καταστάσεων που χρονολογούνται από το 1866, χειρόγραφα εκκλησιαστικά αρχεία από τον 17ο αιώνα και πλήρη γενεαλογική ανασυγκρότηση των κατοίκων των χωριών από το 1866 και μετά.
Με τον ίδιο τρόπο, στην Νικόγια της Κόστα Ρίκα, οι ερευνητές των μπλε ζωνών δεν βασίστηκαν σε αυτοαναφερόμενη ηλικία, αλλά χρησιμοποίησαν ημερομηνίες γέννησης από το εθνικό μητρώο πολιτών.
Η εξασθένηση της μακροζωίας στις Μπλε Ζώνες
Παρά τις διαψεύσεις σχετικά με τα λάθη στα δεδομένα της ηλικίας, οι ερευνητές των μπλε ζωνών παραδέχονται ότι το πλεονέκτημα μακροζωίας που είχαν αυτές οι περιοχές ενδέχεται να έχει αρχίσει να εξασθενεί.
Το 2023, ο δημογράφος Luis Rosero-Bixby, PhD, δημοσίευσε μια μελέτη που αποκάλυψε μια ανησυχητική αλλαγή στη Νικόγια της Κόστα Ρίκα: οι άνθρωποι που γεννήθηκαν μετά το 1930 δε ζουν πλέον εξαιρετικά μακροχρόνια.
Η μελέτη διαπίστωσε ότι ενώ οι άνδρες της Νικόγια που γεννήθηκαν το 1905 είχαν 33% χαμηλότερα ποσοστά θνησιμότητας από τον υπόλοιπο πληθυσμό, αυτοί που γεννήθηκαν το 1945 είχαν 10% υψηλότερα ποσοστά.
Η μακροζωία της Οκινάουα, που κάποτε ήταν αξεπέραστη, μειώνεται επίσης, σύμφωνα με μια μελέτη του 2024 από τον δημογράφο Michel Poulain, PhD. Αν και οι παλαιότερες γενιές εξακολουθούν να απολαμβάνουν σημαντικά πλεονεκτήματα μακροζωίας, οι νεότερες γενιές παρουσιάζουν υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας σε σχέση με την ηπειρωτική Ιαπωνία.
Οι ερευνητές αποδίδουν τη μείωση των δεικτών μακροζωίας στην άφιξη των σύγχρονων διατροφικών συνηθειών και της συγκοινωνίας.
Αυτή η μείωση στη μακροζωία στις νεότερες γενιές υποδηλώνει ότι οι περιοχές μακροζωίας ενδέχεται να είναι περαστικές, σύμφωνα με τον Rosero-Bixby. Ενώ οι άνθρωποι σε αυτές τις περιοχές μπορεί να ζούσαν περισσότερο από το μέσο όρο μέχρι πρόσφατα, το πλεονέκτημα αυτό εξαφανίζεται γρήγορα.