Το πείραμα του «Μικρού Άλμπερτ» (Little Albert experiment) είναι ένα από τα πιο γνωστά και αμφιλεγόμενα πειράματα στην ιστορία της ψυχολογίας. Διεξήχθη από τον John B. Watson και τη Rosalie Rayner το 1920 και είχε ως στόχο να εξερευνήσει την εφηβική μάθηση και τις συναισθηματικές αντιδράσεις.
Το πείραμα
Ο Αμερικανός ψυχολόγος John B. Watson είχε εμπνευστεί από το περίφημο πείραμα «Τα σκυλιά του Παβλόφ» του Ivan Pavlov και αποφάσισε να επαναλάβει ο ίδιος τη μελέτη. Ο Ρώσος ψυχολόγος είχε προηγουμένως ανακαλύψει την κλασική κλιμάκωση – όπου κάποιος εκπαιδεύεται να συνδέει αυτόματα ένα ουδέτερο ερέθισμα με ένα που προκαλεί μια αυτόματη αντίδραση – αφού εκπαίδευσε τις Κυνίνες να τρέχουν τα σάλια τους με τον ήχο ενός κουδουνιού.
Παρατηρώντας την επιτυχία του Παβλόφ, ο Γουάτσον αποφάσισε να προχωρήσει τα πράγματα παραπέρα και να δοκιμάσει τη θεωρία σε άνθρωπο. Μαζί με τη μεταπτυχιακή φοιτήτρια Rosalie Rayner, προσπάθησε να εκπαιδεύσει ένα μωρό εννέα μηνών να συνδέει τα ζώα με μια αρνητική αντίδραση.
Για να το κάνουν αυτό, παρουσίασαν στο παιδί, με το παρατσούκλι «Μικρός Άλμπερτ» διάφορα ουδέτερα ερεθίσματα, όπως κουνέλι, μαϊμού, λευκό αρουραίο και φλεγόμενες εφημερίδες.
Αφού μέτρησαν την αντίδρασή του, το ζευγάρι έκανε έναν δυνατό θόρυβο κάθε φορά που ο λευκός εργαστηριακός αρουραίος παρουσιάστηκε στο παιδί, με αποτέλεσμα να συσχετίσει το ζώο -και οτιδήποτε έμοιαζε παρόμοιο- με φόβο και ξέσπασε σε κλάματα.
Ο «Μικρός Άλμπερτ» ανέπτυξε έναν φόβο για τους λευκούς αρουραίους αφού το θέαμα του αρουραίου έκανε τον Άλμπερτ να κλάψει χωρίς καν να υπάρξει ο θόρυβος, ο Γουάτσον δήλωσε ότι το πείραμα ήταν επιτυχημένο.
Αλλά μπορείτε να δείτε γιατί ήταν τόσο αμφιλεγόμενο.
Η ηθική πλευρά του πειράματος
Η μεθοδολογία του πειράματος του «Μικρού Άλμπερτ» έχει προκαλέσει σοβαρές ηθικές ανησυχίες. Τι συνέβη στον Άλμπερτ μετά το πείραμα; Ο φόβος του για τα ζώα, που προκλήθηκε από το πείραμα, δεν αντιμετωπίστηκε και μεγάλωσε χωρίς παρεμβάσεις. Οι ερευνητές δεν έλαβαν υπόψη τους τις συνέπειες της ψυχολογικής τραυματικής εμπειρίας που υπήρχε το πείραμα.
Θα επιτρεπόταν σήμερα το «πείραμα του Μικρού Άλμπερτ»;
Όπως είναι αναμενόμενο, το να τραυματίζεται ένα παιδί για ένα επιστημονικό πείραμα είναι κάτι που αποδοκιμάζεται, με το έργο των Watson και Rayner να αποκτά αρνητικό πρόσημο τα τελευταία χρόνια.
Εξηγώντας γιατί ένα τέτοιο τεστ δεν θα έβλεπε ποτέ το φως της δημοσιότητας σε ένα σύγχρονο επιστημονικό εργαστήριο, η HowStuffWorks σημείωσε ότι τα ανθρώπινα υποκείμενα της δοκιμής ενημερώνονται καλά για τυχόν αρνητικές επιπτώσεις πριν συμφωνήσουν να λάβουν μέρος.
Ως μωρό εννέα μηνών, ο Μικρός Άλμπερτ δεν θα μπορούσε να δώσει τη συγκατάθεσή του στους Watson και Rayner. Πιστεύεται επίσης ότι η μητέρα του δεν ήταν πλήρως ενημερωμένη για τη φύση της μελέτης και σταμάτησε τον Άλμπερτ να γίνεται μέσο πειράματος κατά τη διάρκεια αυτού.
Ψυχολογικές επιπτώσεις
Η ψυχολογία του «Μικρού Άλμπερτ» σημάδεψε τη ζωή του με τρόπους που δεν γνωρίζουμε πλήρως. Η ανάπτυξη φοβιών είναι συχνή, αλλά το γεγονός ότι αυτές οι φοβίες προκλήθηκαν μέσω μιας ελεγχόμενης εκλεπτυσμένης μεθόδου, αφήνει ερωτήματα σχετικά με την ψυχική υγεία και τις σχέσεις ανθρώπων και ζώων. Πολλοί ψυχολόγοι προειδοποιούν ότι τέτοιες πρακτικές μπορεί να έχουν καταστροφικές συνέπειες, ειδικά σε ανήλικους.
Το πείραμα του Μικρού Άλμπερτ έχει επισημάνει τις ηθικές προκλήσεις που συνδέονται με τη ψυχολογική έρευνα, ιδιαίτερα όταν εργάζεσαι με ανήλικους.
Η κοινωνία μπορεί να έχει επωφεληθεί από τις γνώσεις που αποκτήθηκαν, αλλά οι πτυχές της ηθικής και της ψυχολογικής πρόνοιας παραμένουν κρίσιμες. Είναι σημαντικό να συνεχίσουμε την έρευνα με υπευθυνότητα, λαμβάνοντας υπόψη την ευημερία του ατόμου.