Πριν από περίπου 41.000 χρόνια, το μαγνητικό πεδίο της Γης ανετράπη δραματικά. Σήμερα μπορούμε να βιώσουμε αυτή την επική αναστάτωση, χάρη σε μια ευφυή ερμηνεία δεδομένων που συνέλεξε η αποστολή δορυφόρων Swarm του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος.
Συνδυάζοντας τα δορυφορικά δεδομένα με αποδείξεις για τις κινήσεις των γραμμών του μαγνητικού πεδίου στη Γη, γεωεπιστήμονες χαρτογράφησαν το γεγονός Laschamps και το αναπαρέστησαν χρησιμοποιώντας φυσικούς ήχους, όπως το τρίξιμο ξύλου και τη σύγκρουση βράχων.
Το τελικό ηχητικό έργο – το οποίο παρουσιάστηκε το 2024 από το Τεχνικό Πανεπιστήμιο της Δανίας και το Γερμανικό Κέντρο Έρευνας Γεωεπιστημών – δεν μοιάζει με τίποτα απ’ όσα έχετε ακούσει.
Το μαγνητικό πεδίο και η προστασία της ζωής
Το μαγνητικό πεδίο της Γης, που παράγεται από τα ρευστά μέταλλα που στροβιλίζονται στον πυρήνα του πλανήτη μας, εκτείνεται δεκάδες έως εκατοντάδες χιλιάδες χιλιόμετρα στο διάστημα, προστατεύοντάς μας από σωματίδια του Ήλιου που θα αφαιρούσαν την ατμόσφαιρα.
Καθώς ο σίδηρος και το νικέλιο στο εσωτερικό της Γης κινούνται, το ίδιο κάνει και το μαγνητικό πεδίο της, με αποτέλεσμα οι μαγνητικοί πόλοι – Βόρειος και Νότιος – να μετακινούνται συνεχώς. Πρόσφατα, η θέση του μαγνητικού Βόρειου Πόλου άλλαξε επίσημα, καθώς συνεχίζει την πορεία του μακριά από τον Καναδά προς τη Σιβηρία.
Το φαινόμενο Laschamps και η παγκόσμια επίδραση
Στην τρέχουσα προσανατολισμένη του μορφή, οι γραμμές του μαγνητικού πεδίου σχηματίζουν κλειστούς βρόχους που κατευθύνονται από νότο προς βορρά πάνω από την επιφάνεια του πλανήτη και από βορρά προς νότο στο εσωτερικό του.
Ωστόσο, κατά διαστήματα, το πεδίο αντιστρέφει τυχαία την πολικότητά του. Αν αυτό συνέβαινε σήμερα, οι πυξίδες που δείχνουν τον Βορρά θα έδειχναν τον Νότιο Πόλο. Το τελευταίο τέτοιο καταστροφικό γεγονός σημειώθηκε πριν από περίπου 41.000 χρόνια και άφησε το αποτύπωμά του στις ροές λάβας Laschamps στη Γαλλία.
Καθώς το πεδίο εξασθένησε σε μόλις 5% της σημερινής του ισχύος, η αναστροφή επέτρεψε σε υπερβολικά πολλά κοσμικά σωματίδια να διεισδύσουν στην ατμόσφαιρα της Γης.
Κοσμική ακτινοβολία και επιπτώσεις στο περιβάλλον
Ο πάγος και τα θαλάσσια ιζήματα διατηρούν ισοτοπικές υπογραφές αυτής της αυξημένης ηλιακής ακτινοβολίας, με τα επίπεδα των ισοτόπων βηρυλλίου-10 να διπλασιάζονται κατά τη διάρκεια του φαινομένου Laschamps, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε πέρσι.
Αυτά τα αλλοιωμένα άτομα σχηματίζονται όταν κοσμικές ακτίνες αντιδρούν με την ατμόσφαιρά μας, ιονίζοντας τον αέρα και καταστρέφοντας το στρώμα του όζοντος. Με την κλιματική αλλαγή ως πιθανή συνέπεια, εικάζεται ότι η εξαφάνιση της μεγαπανίδας της Αυστραλίας καθώς και αλλαγές στη χρήση σπηλαίων από τους ανθρώπους ίσως σχετίζονται με αυτό το γεγονός.
«Η κατανόηση αυτών των ακραίων φαινομένων είναι σημαντική για την πιθανή μελλοντική τους εμφάνιση, την πρόβλεψη του διαστημικού κλίματος και την αξιολόγηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον και το σύστημα της Γης», εξήγησε τότε η γεωφυσικός Sanja Panovska από το Γερμανικό Κέντρο Έρευνας Γεωεπιστημών.
Διάρκεια της αναστροφής και σημερινές ανησυχίες
Χρειάστηκαν 250 χρόνια για να ολοκληρωθεί η αναστροφή Laschamps και η ασυνήθιστη προσανατολισμένη μορφή διήρκεσε περίπου 440 χρόνια. Το μαγνητικό πεδίο της Γης μπορεί να έφτασε στο 25% της τρέχουσας ισχύος του, ενώ ο βόρειος πόλος μετατοπιζόταν προς τον νότο.
Πρόσφατες ανωμαλίες του μαγνητικού πεδίου, όπως η εξασθένιση πάνω από τον Ατλαντικό, έχουν προκαλέσει ερωτήματα για ενδεχόμενη νέα αναστροφή, αλλά πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι αυτές οι ανωμαλίες δεν σχετίζονται απαραίτητα με φαινόμενα αναστροφής.
Ωστόσο, η ανωμαλία του Νότιου Ατλαντικού εκθέτει τους δορυφόρους της περιοχής σε υψηλότερα επίπεδα ακτινοβολίας.
