Παρά τα όσα μπορεί να ισχυρίζονται οι λάτρεις των UFO, σχεδόν όλοι οι επιστήμονες συμφωνούν ότι η ανθρωπότητα δεν έχει ακόμη λάβει κάποιο μήνυμα που να το έχουν στείλει οι εξωγήινοι.
Στην τεράστια κλίμακα του σύμπαντος – που περιλαμβάνει περίπου 2 τρισεκατομμύρια γαλαξίες – οι επιστήμονες λένε ότι υπάρχει “100% πιθανότητα” να υπάρχει ζωή κάπου εκτός της Γης.
Αυτό εγείρει ένα ενδιαφέρον ερώτημα: Αν η εξωγήινη ζωή είναι πραγματικά κοινή στο Σύμπαν, γιατί δεν έχουμε έρθει ακόμα σε επαφή μαζί τους;
Από την “υπόθεση του σκοτεινού δάσους” έως το αναπόφευκτο του πυρηνικού πολέμου, η απάντηση σε αυτό το ερώτημα μπορεί να προσφέρει μια ανατριχιαστική ματιά στο μέλλον του δικού μας πολιτισμού.
Ο καθηγητής Frederick Walter, γαλαξιακός αστρονόμος από το Πανεπιστήμιο Stony Brook, λέει: «Η ζωή είναι μια βιοχημική διαδικασία, θα συμβεί, αλλά όσο προχωράτε πιο κάτω στην αλυσίδα τα πράγματα γίνονται πιο αβέβαια».
Ο καθηγητής Walter εκτιμά ότι η πιθανότητα να υπάρχει ζωή σε κάποια μορφή στο Σύμπαν είναι 100%. Ωστόσο, από την άλλη πλευρά, οι επιστήμονες αντιμετωπίζουν επίσης την απόλυτη απουσία οποιασδήποτε απόδειξης για την ύπαρξη ζωής – ευφυούς ή μη.
Το «Παράδοξο του Φέρμι» και η «υπόθεση του σκοτεινού δάσους»
Το λεγόμενο «Παράδοξο του Φέρμι», που πήρε το όνομά του από τον φυσικό Ενρίκο Φέρμι, θέτει το ερώτημα πώς μπορούμε να εξισορροπήσουμε την πιθανότητα ύπαρξης ζωής με την έλλειψη αποδείξεων γι’ αυτήν. Ή, όπως ρώτησε ο Φέρμι τους φίλους του ένα απόγευμα του 1950: «Δεν αναρωτιέστε ποτέ πού είναι όλοι;».
Δεδομένου ότι το Σύμπαν έχει ηλικία 13,8 δισεκατομμυρίων ετών, αν εμφανίζονταν μόνο μια χούφτα πολιτισμών, αυτοί θα είχαν άφθονο χρόνο για να γίνουν εξαιρετικά προηγμένοι.
Όταν παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το παράδοξο του Φέρμι, ορισμένοι επιστήμονες υποστήριξαν ότι η ηλικία του Σύμπαντος υποδηλώνει ότι θα έπρεπε να υπάρχουν υπερ-προηγμένοι πολιτισμοί στον γαλαξία μας.
Και ενώ η επιστημονική φαντασία, όπως το Star Trek, φαντάζεται ότι οι πολιτισμοί μπορεί να γίνονται πιο ειρηνικοί καθώς εξελίσσονται, ορισμένοι επιστήμονες διαφωνούν. «Μπορεί το Σύμπαν να είναι γεμάτο από ζωή, αλλά όλοι κρύβονται επειδή φοβoύνται» ανέφερε ο Dr. Walter.
Για να καταλάβετε γιατί μπορεί να συμβαίνει αυτό, φανταστείτε ότι είστε ένας κυνηγός που σέρνεται μέσα σε ένα σκοτεινό δάσος. Αν βλέπατε έναν άλλο κυνηγό να ανάβει φωτιά, θα πηγαίνατε να τον χαιρετήσετε; Δεν ξέρετε ποιος άλλος είναι εκεί έξω, αν είναι οπλισμένος ή ποιες μπορεί να είναι οι προθέσεις του. Ωστόσο, αυτό που ξέρετε είναι ότι αν μείνετε ήσυχοι και δεν ανάψετε φως, κανείς άλλος δεν πρόκειται να μπορέσει να σας βρει.
Η λεγόμενη υπόθεση του σκοτεινού δάσους υποστηρίζει ότι, αν θέλετε πραγματικά να επιβιώσετε, η μόνη έξυπνη απόφαση είναι να παραμείνετε σιωπηλοί και να πυροβολήσετε όποιον μπορείτε να δείτε.
Η θεωρία αυτή, που έγινε δημοφιλής από τα μυθιστορήματα «Three Body» του Liu Cixin και την πρόσφατη μεταφορά τους στο Netflix, υποστηρίζει ότι το σύμπαν θα μπορούσε να βρίσκεται σε παρόμοια κατάσταση με τους πολιτισμούς να αναλαμβάνουν το ρόλο των κυνηγών.
Έτσι, ενώ η ανθρωπότητα κάνει ό,τι μπορεί για να φτάσει στα άστρα και να έρθει σε επαφή, άλλες πιο ισχυρές δυνάμεις μπορεί να περιμένουν σιωπηλά πέρα από τα μάτια μας. Αν αυτό ισχύει, μπορεί να εξηγήσει γιατί οι προσπάθειές μας να επικοινωνήσουμε με άλλους πολιτισμούς έχουν μείνει μέχρι στιγμής αναπάντητες.
«Δεν έχουμε ιδέα αν οι άλλοι πολιτισμοί είναι φιλικοί ή εχθρικοί και να θυμάστε, είστε το νέο παιδί στην γειτονιά. Υπάρχουν εδώ και χιλιάδες εκατομμύρια χρόνια και είναι πιθανώς πολύ πιο προηγμένοι, δεν ξέρετε τι να περιμένετε, οπότε το ασφαλέστερο είναι να παραμείνουμε σιωπηλοί» τόνισε ο Dr. Walter.
Κανείς δεν θέλει να μας μιλήσει
Ωστόσο, η εικόνα του σύμπαντος που παρουσιάζει η υπόθεση του Σκοτεινού Δάσους μπορεί να είναι λίγο υπερβολικά απαισιόδοξη για να την πιστέψουν κάποιοι. Ο καθηγητής Walter επισημαίνει ότι, ενώ η θεωρία είναι δημοφιλής στους συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας, ο ίδιος δεν είναι “τόσο παρανοϊκός”.
Αντίθετα, αν θέλουμε να εξηγήσουμε γιατί κανείς δεν ανταποκρίνεται στα μηνύματα της ανθρωπότητας, ίσως πρέπει να αποδεχτούμε ότι εμείς είμαστε το πρόβλημα. Αν η ζωή είναι τόσο συχνή στον Γαλαξία μας όσο υποδεικνύουν ορισμένοι υπολογισμοί, οι εξωγήινοι θα μπορούσαν να μην έχουν επιλογή για πλανήτες με τους οποίους θα προσπαθούσαν να επικοινωνήσουν.
Όπως υποστηρίζει μία μελέτη του 2022, αν αυτό είναι αλήθεια, τότε η ανθρωπότητα μπορεί απλά να μην είναι αρκετά ενδιαφέρουσα για τους εξωγήινους ώστε να ασχοληθούν με αυτήν.
Αντί να προσπαθούν να μιλήσουν με κάθε πλανήτη όπου θα μπορούσε να υπάρχει ζωή, οι εξωγήινοι είναι πιο πιθανό να αναζητούν σημάδια τεχνολογίας και νοημοσύνης.
Παρόλο που η ζωή ξεκίνησε στη Γη σχεδόν αμέσως μόλις ο πλανήτης ψύχθηκε αρκετά ώστε να σχηματιστεί υγρό νερό, η ανθρωπότητα ανέπτυξε την τεχνολογία ραδιοφώνου μόλις το 1880 περίπου. Ακόμη και τότε, δεν ήταν μέχρι το 1974 που οι επιστήμονες θα έστελναν την πρώτη σκόπιμη εκπομπή υψηλής ισχύος προς τους εξωγήινους με το μήνυμα Arecibo που στάλθηκε στο σφαιρικό αστρικό σμήνος M13.
Αυτό σημαίνει ότι η Γη μπορεί απλώς να μην έχει εκπέμψει σημάδια νοημοσύνης που ένας εξωγήινος πολιτισμός θα θεωρούσε ότι αξίζει να διερευνήσει περαιτέρω.
Από την άλλη πλευρά, οι εξωγήινοι μπορεί να γνωρίζουν πολύ καλά το επίπεδο τεχνολογίας της ανθρωπότητας και να μην θέλουν να μιλήσουν μαζί μας. Ο Δρ Gordon Gallup, βιοψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο του Albany, έχει υποστηρίξει ότι οι εξωγήινοι μπορεί να φοβούνται να επισκεφθούν τους ανθρώπους.
Σε ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Journal of Astrobiology, ο Δρ Gallup έγραψε: «Αν η εξωγήινη ζωή υπάρχει, μπορεί να μας έχει βρει μέχρι τώρα και να έχει ανακαλύψει ότι οι άνθρωποι είναι επικίνδυνοι, βίαιοι και επιδίδονται αδιάκοπα σε ατελείωτες αιματηρές συμπλοκές και πολέμους».
«Θα ήταν επίσης προφανές, ότι ως υποπροϊόν της αυξανόμενης ρύπανσης, της καταστροφής των οικοτόπων, σε συνδυασμό με τους ατελείωτους πολέμους, τη λεηλασία, τον θάνατο, την καταστροφή και την επιθυμία για κατάκτηση, οι άνθρωποι αποτελούν έναν απαράμιλλο και πρωτοφανή κίνδυνο όχι μόνο για τις άλλες μορφές ζωής στη Γη αλλά και για τη ζωή σε άλλους πλανήτες» πρόσθεσε.
Αν τα επιχειρήματα του Δρ Gallup είναι αληθινά, τότε είναι πιθανό ο Γαλαξίας να είναι γεμάτος ζωή αλλά η ανθρωπότητα να έχει καταστεί κοινωνικός απόβλητος της εξωγήινης κοινωνίας.
Αργήσαμε πολύ
Μια από τις βασικές υποθέσεις του Παραδόξου του Φέρμι είναι ότι η ανάπτυξη εξωγήινων πολιτισμών είναι αρκετά συνηθισμένη στην κοσμική κλίμακα. Και πολλοί επιστήμονες συμφωνούν ότι είναι πιθανό να έχουν εμφανιστεί κάποιες επικοινωνιακές εξωγήινες μορφές ζωής.
Στην πραγματικότητα, μια μελέτη του 2016 εκτιμά ότι οι άνθρωποι είναι πιθανό να είναι μόνοι τους στο Σύμπαν μόνο αν οι πιθανότητες ανάπτυξης πολιτισμού σε έναν κατοικήσιμο πλανήτη είναι μικρότερες από περίπου μία στα 10 δισεκατομμύρια τρισεκατομμύρια.
Ωστόσο, αυτό το εντυπωσιακό στατιστικό στοιχείο αποκρύπτει μια πολύ σημαντική προειδοποίηση: πολιτισμοί μπορεί να έχουν εμφανιστεί στο παρελθόν, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα παραμείνουν.
Αντί να υποθέσουμε ότι οι εξωγήινοι παραμένουν σιωπηλοί για κάποιο λόγο, η «θεωρία του Μεγάλου Φίλτρου» υποδηλώνει ότι μπορεί να τους έχουμε ήδη χάσει.
Για να καταλάβουμε πώς μπορεί να συμβεί αυτό, πρέπει να κοιτάξουμε πιο μακριά από τη σύντομη ιστορία του δικού μας πολιτισμού. «Από τότε που αναπτύξαμε την τεχνολογία βρισκόμαστε στο χείλος του γκρεμού», εξηγεί ο καθηγητής Walter.
Ειδικά κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η ανθρωπότητα φάνηκε να ακροβατεί στο χείλος του πυρηνικού αφανισμού σε περισσότερες από μία περιπτώσεις.
Καθώς η τεχνολογία εξελίσσεται και οι πλανητικοί πόροι μειώνονται, ίσως ο πυρηνικός πόλεμος και η αυτοκαταστροφή είναι η μοίρα όλων των επαρκώς προηγμένων πολιτισμών. Και, αν τα πυρηνικά όπλα δεν φαίνονται αρκετά επικίνδυνα, υπάρχουν πολλοί άλλοι τρόποι με τους οποίους οι πολιτισμοί θα μπορούσαν να αυτοκαταστραφούν.
Τα τελευταία χρόνια έχουμε δει τη συγκλονιστικά γρήγορη ανάπτυξη συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης που ενσωματώνονται όλο και περισσότερο σε κάθε πτυχή της ζωής μας.
Ωστόσο, σε ένα έγγραφο που δημοσιεύθηκε φέτος, ο καθηγητής Michael Garrett του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ υποστήριξε ότι «η Τεχνητή Νοημοσύνη αποτελεί τρομερή πρόκληση για την επιβίωση και τη μακροζωία των προηγμένων τεχνικών πολιτισμών, όχι μόνο στη Γη, αλλά ενδεχομένως και σε ολόκληρο το σύμπαν».
Δεδομένου ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη αναπτύσσεται τόσο γρήγορα, μπορεί πάντα να ξεφύγει από τον έλεγχο προτού τα είδη προλάβουν να γίνουν ένας πολυπλανητικός πολιτισμός που θα μπορούσε να επιβιώσει της πρόκλησης.
Αυτό σημαίνει ότι οι προηγμένοι πολιτισμοί μπορεί να έχουν ήδη αυτοκαταστραφεί εδώ και πολύ καιρό. Όπως το θέτει ο καθηγητής Walter: «Οι δυνατότητές μας υπερβαίνουν τη σοφία μας, και ίσως και άλλοι πολιτισμοί να το κάνουν αυτό».
Είναι ακόμα πολύ νωρίς
Σε σύγκριση με τα 14 δισεκατομμύρια χρόνια που υπάρχει το Σύμπαν, η ανθρωπότητα είναι εξαιρετικά νέα. Και, όπως ένα παιδί την ημέρα των Χριστουγέννων, ορισμένοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η ανθρωπότητα μπορεί να έχει σηκωθεί και να τρέχει πριν ξυπνήσουν οι ενήλικες.
Αν υπάρχουν πολύ παλιοί πολιτισμοί εκεί έξω, μπορεί να έχουν ήδη εξαπλωθεί σε τεράστιες γαλαξιακές αυτοκρατορίες.
Αλλά σε μια εργασία που δημοσιεύθηκε το 2017, ερευνητές από το Ινστιτούτο Μέλλον της Ανθρωπότητας υποστήριξαν ότι αυτοί οι τεράστιοι πολιτισμοί μπορεί να περιμένουν υπομονετικά εκτός ορατότητας.
Γιατί, λοιπόν, οι εξωγήινοι ενδεχομένως να περιμένουν τον χρόνο τους με αυτόν τον τρόπο;
Οι ερευνητές επισημαίνουν το γεγονός ότι οι υπολογιστές γίνονται πιο αποδοτικοί ενεργειακά όσο κρυώνουν. Οι κβαντικοί υπολογιστές, οι οποίοι εκμεταλλεύονται την παράξενη συμπεριφορά των κβαντικών σωματιδίων, πρέπει να είναι ακόμη πιο ψυχροί – απαιτούν θερμοκρασίες κοντά στο απόλυτο μηδέν.
Αν είστε μια προηγμένη φυλή που θέλει να εκμεταλλευτεί την ενέργειά της με τη μεγαλύτερη δυνατή υπολογιστική ισχύ, πρέπει να κάνετε τα πράγματα όσο το δυνατόν πιο κρύα γίνεται.
Αντί να ξοδεύουν πολλούς πόρους για τη δημιουργία τεράστιων συστημάτων ψύξης, οι ερευνητές προτείνουν ότι οι εξωγήινοι θα ήταν καλύτερα να περιμένουν να κρυώσει το ίδιο το σύμπαν.
Αυτό θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί δεν μπορούμε να δούμε κανέναν από αυτούς τους τεράστιους πολιτισμούς που το παράδοξο Φέρμι υποδηλώνει ότι θα έπρεπε να υπάρχουν εκεί έξω.
Δεν υπάρχει κανείς για να μιλήσουμε
Ωστόσο, εξηγεί ο καθηγητής Walter, η “απλούστερη απάντηση” στο παράδοξο του Φέρμι είναι απλώς ότι κανείς άλλος δεν είναι εκεί έξω.
Ο λόγος για τον οποίο πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι μπορεί να υπάρχουν ευφυείς εξωγήινοι πολιτισμοί εκεί έξω για να μιλήσουμε μαζί τους, ανάγεται σε μία φόρμουλα που ονομάζεται «εξίσωση του Ντρέηκ»(Drake Equation).
Προτάθηκε το 1961 από τον Frank Drake και αποτελεί έναν τρόπο για να φτάσουμε σε μια πολύ χονδρική εκτίμηση του πόσοι επικοινωνούντες προηγμένοι πολιτισμοί θα μπορούσαν να υπάρχουν στον Γαλαξία μας.
Ανάλογα με τις παραδοχές που κάνετε για διάφορους παράγοντες, ο καθηγητής Walter λέει ότι ο αριθμός των πολιτισμών που φτάνετε κυμαίνεται μεταξύ “μηδέν και εκατομμυρίων”. Όποιος κι αν είναι όμως ο αριθμός, η συντριπτική πλειονότητα της ζωής στο σύμπαν θα μπορούσε να είναι μη νοήμων.
«Υπάρχει ζωή εκεί έξω; Ναι. Αλλά όταν οι άνθρωποι ρωτούν “Υπάρχει ζωή εκεί έξω”, φαντάζονται κάτι διαφορετικό», εξηγεί ο καθηγητής Walter. «Υπάρχει ζωή, αλλά μπορεί να είναι βακτηριακή, μικροσκοπική ζωή, μούχλα και άλλα τέτοια πράγματα».
Και, για να γίνουν τα πράγματα χειρότερα, ακόμη και αν υπάρχει νοήμων ζωή εκεί έξω δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα μπορούσαμε να επικοινωνήσουμε μαζί της.
Ο καθηγητής Walter τονίζει: «Υπάρχουν πολλά είδη στη Γη που μπορούν να επικοινωνήσουν, τουλάχιστον μεταξύ τους, αλλά δεν κατασκευάζουν ασυρμάτους και ραδιοσήματα . Τα δελφίνια μπορεί να είναι πιο έξυπνα από εμάς, αλλά ζουν κάτω από το νερό, δεν έχουν χέρια, δεν μπορούν να δουλέψουν με τον ηλεκτρισμό, οπότε δεν πρόκειται να επικοινωνήσεις με ένα πλάσμα που ζει σε έναν υδάτινο κόσμο».