Πριν από περίπου 75.000 χρόνια, μια γυναίκα Νεάντερταλ μέσης ηλικίας ετάφη σε μια σπηλιά στους πρόποδες του Ιράκ. Τώρα, χάρη σε μια αφοσιωμένη ομάδα αρχαιολόγων, το πρόσωπό της αποκαλύπτεται για πρώτη φορά. Ονομάστηκε Shanidar Z, ο σκελετός της είχε θαφτεί κάτω από ιζήματα για δεκάδες χιλιάδες χρόνια, πριν αποκαλυφθεί για πρώτη φορά το 2018.
Συναρμολόγησαν 200 κομμάτια του κρανίου
Όταν οι ειδικοί από το Πανεπιστήμιο του Cambridge και το Liverpool John Moores ανακάλυψαν για πρώτη φορά το κρανίο της, είχε συνθλιβεί και είχε πάχος περίπου 2 εκατοστά. Πιθανότατα διαλύθηκε από πτώση βράχων λίγο μετά τον θάνατό της, με αποτέλεσμα τα περισσότερα από 200 κομμάτια του κρανίου να χρειαστεί να συναρμολογηθούν με το χέρι για να αποκατασταθεί ο αρχικός του σχηματισμός.
Τώρα, το πρόσωπό της αναδημιουργήθηκε ως μέρος ενός νέου ντοκιμαντέρ του Netflix με τίτλο «Τα Μυστικά των Νεάντερταλ».
Η Δρ. Emma Pomeroy, παλαιοανθρωπολόγος από το Τμήμα Αρχαιολογίας του Cambridge, δήλωσε: «Τα κρανία των Νεάντερταλ και των ανθρώπων φαίνονται πολύ διαφορετικά. Τα κρανία των Νεάντερταλ έχουν τεράστια υπερόφρυα τόξα και δεν έχουν πηγούνια, ενώ το μεσαίο τους πρόσωπο προεξέχει, οδηγώντας σε πιο έντονες μύτες. Αλλά το αναπαλαιωμένο πρόσωπο υποδηλώνει ότι αυτές οι διαφορές δεν ήταν τόσο έντονες στη ζωή. Ίσως είναι πιο εύκολο να καταλάβουμε τώρα πώς συνέβη η διασταύρωση μεταξύ των ειδών μας, σε σημείο που σχεδόν όλοι οι άνθρωποι που ζουν σήμερα έχουν ακόμα DNA Νεάντερταλ»
Επειδή δεν βρέθηκαν πυελικά οστά, η ομάδα βασίστηκε στην αλληλοδιάδοχη των πρωτεϊνών της οδοντικής αδαμαντίνης για να προσδιορίσει το φύλο του σκελετού – που πιστεύεται ότι ήταν γυναίκα και ηλικίας περίπου 40 ετών. Εκείνη την εποχή, το να φτάσει κάποιος σε αυτή την ηλικία ήταν πολύ δύσκολο.
Πώς χρησιμοποιήθηκαν τα δόντια της γυναίκας Νεάντερταλ
Τα δόντια της χρησιμοποιήθηκαν επίσης για να εκτιμηθεί η ηλικία της μέσω του βαθμού φθοράς – με μερικά μπροστινά δόντια να είναι φθαρμένα μέχρι τη ρίζα. Με ύψος περίπου 1,5 μέτρο και με μερικά από τα μικρότερα οστά ώμου ενηλίκων στο αρχείο απολιθωμάτων των Νεάντερταλ, το σωματότυπό της επίσης υποδηλώνει ότι επρόκειτο για γυναίκα.
Για να εξαγάγουν τον σκελετό, η ομάδα χρησιμοποίησε πρώτα ένα συγκολλητικό υλικό για να ενισχύσει τα οστά και τα γύρω ιζήματα. Στη συνέχεια, απομάκρυναν τη Shanidar Z σε δεκάδες μικρά τεμάχια τυλιγμένα με αλουμινόχαρτο. Ήταν κάτω από 7,5 μέτρα χώμα και βράχια, στον πυρήνα της σπηλιάς που βρίσκεται 800 χιλιόμετρα βόρεια της Βαγδάτης.
Στο εργαστήριο του Cambridge, οι ερευνητές έκαναν σάρωση micro-CT σε κάθε τεμάχιο πριν αραιώσουν σταδιακά την κόλλα και χρησιμοποιήσουν τις σαρώσεις για να καθοδηγήσουν την εξαγωγή των οστών.
Η Δρ. Pomeroy δήλωσε: «Κάθε θραύσμα κρανίου καθαρίζεται απαλά ενώ προστίθεται ξανά κόλλα και σταθεροποιητικό υλικό για να σταθεροποιηθεί το οστό, το οποίο μπορεί να είναι πολύ μαλακό, παρόμοιας υφής με ένα μπισκότο βουτηγμένο στο τσάι. Είναι σαν ένα παιχνίδι puzzle 3D με υψηλά στοιχήματα. Ένα μόνο τεμάχιο μπορεί να χρειαστεί περισσότερες από δύο εβδομάδες για να το επεξεργαστούμε.»
Το κρανίο δημιουργήθηκε σε 3D εκτυπωτή
Το ανακατασκευασμένο κρανίο σαρώθηκε επιφανειακά και δημιουργήθηκε σε 3D εκτυπωτή, αποτελώντας τη βάση ενός ανακατασκευασμένου κεφαλιού που δημιουργήθηκε από τους κορυφαίους καλλιτέχνες Adrie και Alfons Kennis, οι οποίοι δημιούργησαν στρώματα από μυς και δέρμα για να αποκαλύψουν ένα πρόσωπο. Στη συνέχεια, απομάκρυναν προσεκτικά τη Shanidar Z σε δεκάδες μικρά τεμάχια τυλιγμένα με αλουμινόχαρτο.
Το καμένο φαγητό στο έδαφος
Έρευνες που πραγματοποιήθηκαν μετά την ανακάλυψη της Shanidar Z, εντόπισαν μικροσκοπικά ίχνη καμένου φαγητού στο γύρω έδαφος. Αυτά τα απανθρακωμένα κομμάτια άγριων σπόρων, ξηρών καρπών και χόρτων υποδηλώνουν όχι μόνο ότι οι Νεάντερταλ ετοίμαζαν φαγητό – μουλιάζοντας και αλέθοντας όσπρια – και στη συνέχεια το μαγείρευαν, αλλά το έκαναν και παρουσία των νεκρών τους.
«Το σώμα της Shanidar Z βρισκόταν σε απόσταση αναπνοής από ζωντανούς ανθρώπους που μαγείρευαν με φωτιά και έτρωγαν», δήλωσε η Dr. Pomeroy.
Η γηραιότερη γυναίκα
«Για αυτούς τους Νεάντερταλ, δεν φαίνεται να υπάρχει τόσο σαφής διαχωρισμός μεταξύ ζωής και θανάτου. Βλέπουμε ότι οι Νεάντερταλ επιστρέφουν σε ένα συγκεκριμένο σημείο για να θάψουν τους νεκρούς τους. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί με διαφορά δεκάδων ή ακόμα και χιλιάδων ετών. Είναι απλώς σύμπτωση ή είναι σκόπιμο, και αν ναι, τι τους φέρνει πίσω; Ως γηραιότερη γυναίκα, η Shanidar Z θα ήταν πηγή γνώσεων για την ομάδα της, και εμείς εδώ και 75.000 χρόνια μαθαίνουμε ακόμα από αυτήν.» πρόσθεσε.
Οι Νεάντερταλ πιστεύεται ότι εξαφανίστηκαν πριν από περίπου 40.000 χρόνια, και οι ανακαλύψεις νέων απολιθωμάτων είναι σπάνιες. Ο Νεάντερταλ που παρουσιάστηκε στο ντοκιμαντέρ είναι ο πρώτος που βρέθηκε στη σπηλιά εδώ και πάνω από 50 χρόνια, και ίσως το καλύτερα διατηρημένο άτομο που έχει ανακαλυφθεί αυτόν τον αιώνα.
